Osmanlılarda İlköğretimin Tarihi
Osmanlılarda medreselerinin bir önceki basamağını oluşturan sıbyan mektepleri örgün bir yapı içinde Cumhuriyet devrine kadar yaşamış kurumlardır. Osmanlı coğrafyasında kurulan medreselerin en az birkaç katı kadar inşa edilen mekteplerin en yoğun olduğu bölge Anadolu idi. Bu mektepleri konu alan akademik araştırmalar son dönemlerde artmaya başlamıştır. Yöresel çalışmalar biçiminde ele alınması gereken mektepler konusunda daha sağlıklı bilgilere ulaşabilmek için arşiv, vakfiyeler ve mahkeme sicillerinin mutlaka tetkik edilmesi gerekmektedir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi'ndeki muhtelif belgeler ile Vakıflar Genel Müdürlüğü'ndeki vakfiyeler ve muhtelif şehir mahkeme sicillerinin artık kolayca ulaşılabilir olması, medrese konusunda olduğu gibi sıbyan mektepleri konusundaki araştırmaların da giderek artmasına zemin hazırlamıştır. Osmanlı sıbyan mekteplerinin tarihine ve işleyişine dair son zamanlarda az sayıda da olsa lisansüstü tezlerin hazırlanması bu konuda belirsiz ve eksik olan bilgilerimizi giderek netleştirmemize imkân tanımaktadır. Çalışmamızın sonunda yer alan bibliyografyada da görüleceği üzere, sıbyan mekteplerini doğrudan konu edinen araştırmaların sayısı oldukça azdır. Yapılmış olan çalışmaların içerikleri bir bütün olarak incelendiğinde ise; Osmanlı sıbyan mekteplerinin genel tarihi, sistemin işleyişi, katalog tasnifleri, mimari yapısı vs. konulardaki bilgilerimizin halen yetersiz olduğu söylenebilir. Bununla birlikte her geçen gün, yurtiçi ve yurtdışında mektepleri değişik yönleriyle ele alacak araştırma ve incelemelerin yapılacağına dair ümidimiz giderek kuvvetlenmektedir.
MEFAİL HIZLI
