Üniversite ve Özerklik: Tek Parti Döneminde Yüksek Öğretim (1923-1946)
Türkiye'de Avrupa modelinde yükseköğretim kurumları ilk önce meslekî eğitim müesseseleri olarak kurulmuş ve Tanzimat döneminde -üniversite- yani Darülfünun tesis edilerek yükseköğretimde yeni bir dönem başlamıştır. 1863, 1873 ve 1874 yıllarında yapılan üç başarısız denemeden sonra 1900 senesinde daimî bir müessese olarak faaliyet göstermeye başlayan -üniversite-, 1933 üniversite reformuna kadar Darülfünun olarak adlandırılmıştır 1924 yılında üniversite işlerini ele alan Cumhuriyet yönetimi, Darülfünun'un ilmî ve idarî özerkliğini kanunlaştırdığı gibi, bu doğrultuda bir talimatname hazırlayarak 1933'e kadar yürürlükte olan 1919 düzenlemesi ile aynı prensipleri içeren özerk bir yönetim sistemi kurmuştur. Darülfun'un bu özerk yapısı diğer yüksek öğretim kurumlarını da etkilemiş ve 1928'de Yüksek Mühendis Mektebi'ne özerklik verildiği gibi, 1933'de kurulan Yüksek Ziraat Enstitüsü de Darülfünun yönetimi esas alınarak özerk bir üniversite niteliğinde tesis edilmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında (1923-1946) yüksek öğretim tarihi konusunda yukarıda özetlediğimiz bilgiler verildikten sonra yine bu alanda yapılmış çalışmalar büyük oranda son kısımdaki bibliyografya listesine eklenmiştir. Şüphesiz burada zikredilenlerden farklı yayınlar da vardır. Bütün yayınların eksiksiz derlendiği iddiasını taşımayan bu çalışmanın amacı, Cumhuriyet Türkiyesi'nde Yüksek Öğretimin tarihine dair bir literatür değerlendirmesi sunmaktadır.
ALİ ARSLAN
