Osmanlı Eğitim Tarihinin Arşiv ve Yazma Kaynakları
Osmanlı eğitim-öğretiminin kaynakları, hiç kuşkusuz arşiv ve yazma kaynaklarıyla sınırlandırılamaz. Konuyla ilgili daha pek çok alt kaynak grubunu zikretmek mümkündür. Ancak eğitim-öğretim tarihi bağlamında yapılacak bir araştırmanın orijinal olması isteniyorsa ilk elden ve otantik kaynaklara ihtiyaç duyulması kaçınılmazdır. Öncelikle böyle bir araştırmayı orijinal ve bilimsel kılacak en önemli husus kullanılacak arşiv belgeleri olacaktır. Bunun için Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nin yanı sıra Topkapı Sarayı Arşivi ve Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi'ndeki belgelerin mutlaka değerlendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca bunlara mahkeme/kadı/şer'iyye sicilleri ile tapu tahrir defterleri de ilâve edilmelidir. Bu alandaki araştırmalar için önem arzeden kaynaklar arasında İstanbul Müftülüğü'ndeki Meşihat ve Şer'î Siciller Arşivleri ile Süleymaniye Kütüphanesi ile Ali Emirî Kütüphanesi'nde bulunan Tarîk Defterleri, Vezâif Defteri, Menâsıb-ı İlmiyye Defteri ve Târih-i Silsile-i Ulemâ gibi risaleler/yazmalar da bulunmaktadır. Öte yandan salnâmeler ve özellikle maarif salnâmeleri, biyografi kaynakları ve vefeyâtnameler de eğitim-öğretim tarihinin bilgi kaynaklarını oluşturmaktadır. Bunlar dışında, özellikle eğitim-öğretim kurumlarının ıslahı ile ilgili zaman zaman çıkarılan nizamnameler ve talimatnameler de önemli başvuru kaynakları arasındadır. Osmanlıların son dönemlerinde yayınlanan gazete ve mecmualar da tamamlayıcı kaynaklar olarak değerlendirilmelidir.
MEFAİL HIZLI
