Bir Hanefî Klasiği: Mergînânî'nin el-Hidâye'si ve Üzerine Yapılan Çalışmalar
Fıkıh tarihinin araştırma alanlarından biri literatür (tabakâtü'l-kütüb) taramasıyla alanın dökümünün yapılması ve envanterinin çıkarılmasıdır. Hanefî füru fıkıh literatürünün temsil gücü en yüksek metinlerinden biri Mergînânî'nin el-Hidâyesi'dir. Mergînânî, Orta Asya Hanefi fıkıh geleneği içinde yetişen önemli bir fakihtir. Yaşadığı dönemde bölge Selçuklular, Karahanlılar ve Karahıtaylar arasındaki siyasî mücadelelere sahne olmuştur. Mergînânî, döneminin ileri gelen Hanefî âlim ve ailelerinden destek görmüş olmalıdır. O, Hanefî ilim ve icazet silsilerinin aktarımında ana güzergâh noktasında yer almaktadır. el-Hidâye adlı eseri ve bunu rivayet eden tedris silsilesiyle tesiri kısa zamanda Anadolu ve Dımaşk bölgesinde yayılmış, ardından Osmanlı ilim geleneğinde önemli bir yer edinmiştir. Bu eser yazıldığı tarihten bugüne mezhebin muteber metinlerinden biri olarak görülmüş, medreselerde ders kitabı olarak okutulmuş, üzerine şerh, hâşiye, ihtisar, ta'lîk, zevâid, hadislerinin tahrici ve tercüme gibi türlerde onlarca çalışma yapılmıştır. Bir kısmı günümüze ulaşmayan bu çalışmalar yanında yakın dönemde el-Hidâye üzerine yapılan telif ve tercüme şeklinde çalışmalar da mevcuttur.
MURAT ŞİMŞEK
