Geçiş Sürecinde Yiten Musiki: Sosyal Dönüşüm ve Osmanlı-Türk Musikisinden Varoluşsal Profiller
Bu yazıdaki temel amacımız; XVIII–XX. yüzyıllardaki sosyal ve kurumsal değişim sürecinin Osmanlı–Türk musikisi üzerindeki etkilerini çeşitli yönleriyle tartışmaktır. Burada, birbirini tamamlayan iki veçhe sözkonusudur: (i) Osmanlı Devleti’ndeki kurumsal ve ideolojik dönüşümün müzik kurumları üzerindeki yansımaları ve (ii) bu dönüşümlerin, Osmanlı–Türk musikisinin bestekâr, icracı ve tüketicilerinin yaşantılarında yarattığı tipsel deneyimler. I. Kısımda, Kierkegaard ve Heidegger gibi varoluşçu düşünürlerin kavramsallaştırdığı varoluşsal temalara (“umutsuzluk”, “iç sıkıntısı”, “ölüm korkusu”, “kaygı”, “onlar alanı” vb.) dayanarak, “varoluşsal motifler” ve dolayısıyla “varoluşsal tipler” tesis edilmektedir. II. Kısımda ise, bu varoluşsal tiplere dayanarak, “ideal–tipik geçiş–çağı bestekârı” bir sosyal tip olarak oluşturulmakta ve bu kavramsallaştırma vasıtasıyla, Osmanlı–Türk musikisine etki eden sosyal, kurumsal ve ideolojik dönüşüm sergilenmektedir. Sonuç olarak; Hafız Post ile Tanburi Cemil Bey arasındaki varoluşsal ve psikolojik farklılıklar, bu dönüşümlerin gerçek mahiyetini sarih bir biçimde gösterecektir.
VEFA SAYGIN ÖĞÜTLE
