“Kadın, Ailenin Dahiliye Nâzırıdır.” Bir Osmanlı Kadın Dergisi: Parça Boğçası
Tanzimat’ın ilânıyla beraber hız kazanan ve Osmanlı İmparatorluğu’nu her alanda dönüşüme uğratan düşünsel ve yapısal değişim süreci, basın hayatına da etki etmiştir. Özellikle II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet dönemine gelinceye kadar çıkarılan yayınlar arasında giderek önemli bir yer işgal ettiği görülen kadın dergilerine de yansıyan bu değişiklikler, Osmanlı kadın hareketine hız kazandırmıştır. İlk kadın dergisi olan Terakki-i Muhadderat’ta (1869), Batı’daki feminist hareketler ve kadınların eğitimi üzerinde durulmuştur. Kadınlara mahsus dergilerin büyük bir bölümünde, onların sosyal hayata katılımları ve meslek sahibi olmaları teşvik edilmekle beraber, “aslî vazîfeleri” olarak görülen aile içi sorumluluklarını ihmâl etmemeleri gerektiği de vurgulanmıştır. Bu çalışmada, II. Abdülhamid döneminde basılan Parça Boğçası adlı kadın dergisinin içeriğinin değerlendirilmesi ve aynı dönemde neşrolunan başlıca kadın dergileriyle mukayesesi hedeflenmektedir. Bu bağlamda, derginin yayımlandığı dönem içerisindeki yeri, muhtevası ve yazarları hakkında kısaca bilgi verilerek, dönemin aile ve toplum anlayışı hakkında bazı ipuçları tespit edilmeye çalışılacaktır. Her ayın birinci ve on beşinci günlerinde çıkarılması hedeflenen derginin sahipleri, Hatîce Semihâ ve Râbiâ Kâmile hanımlardır. Dergide, ev düzeninden çocuk bakımına, aile saadetinden güzel ahlâk ve yemek tariflerine kadar pek çok konuya yer verildiği görülmektedir. Bu sebeple dergi, Cumhuriyet dönemine geçiş sürecinde, kadına izâfe olunan görevler, kadının toplum içindeki yeri ve bunların değişim sürecini göstermesi bakımından önemli detaylar barındırmaktadır.
Dergide yer alan bir yazıda, XVII. yüzyıl Fransası’nın Katolik din adamı meşhur Fénelon’un kızların eğitimi üzerine kaleme aldığı eserinden faydalanıldığı görülmektedir. Ayrıca, dönemin meşhur isimlerinden Şair Nigâr Hanım’ın, annelik duygusu, evlat sevgisi gibi konu bütünlüğü arzeden şiirlerine de Parça Boğçası’nda yer verilmiştir. Bu incelemenin sonuna, Parça Boğçası’nın latinize metni de ilâve edilerek, araştırmacıların istifâdesine sunulmuştur.
Nermin Genç Şenay Döner
