Osmanlı Dönemi Fetva Literatürü
Bu araştırma Osmanlı döneminde fetâvâ diye adlandırılan literatürü tanıtmak amacıyla kaleme alınmıştır. Biz bu çalışmada yayımlanmış çeşitli malzeme yanında İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) Türkiye Kütüphaneleri Veri Tabanı, Milli Kütüphane Türkiye Yazmaları Toplu Katalogu (www.yazmalar.org) ve çeşitli kütüphane kataloglarından yaptığımız genel taramalardan elde ettiğimiz verileri dikkate alarak, kütüphanelerdeki yazma fetva mecmualarından imkân ölçüsünde en az birini görmek suretiyle, fetâvâ literatürünü tanıtmaya çalıştık. Ayrıca modern çalışmalarda söz konusu literatür ile ilgili yapılan eksiklik ve yanlışlıklara da işaret ettik. Çalışmamızda ne fetva kavramı, fetvanın işlevi ve bir fetva metninin oluşumu gibi konuların incelenmesi hedeflenmiş ne de eserlerin bütün yazma nüshalarını tespit etme amacı güdülmüştür. Sadece yazarlarına nispetinin sıhhati gösterilmeye çalışılmış ve içerikleri dikkate alınarak literatür hakkında genel bir fikir verilmek istenmiştir. Zira bu literatür içerik, şekil ve müelliflerinin statüleri bakımından birbirinden çok farklı bir görünüm arz etmektedir. Bazı mecmualarda şeyhülislâmlara, bazılarında müftü, müderris, kadı ve fetva kâtibi gibi âlimlere ait fetvalar; bazılarında ise Arapça eski literatürdeki fetva meseleleri derlenmiştir. Bu çalışma; 160'ı aşkın fetva mecmuasının tanıtımını yapmaktadır. Bu haliyle, şimdiye kadar Osmanlı fetvalarına dair verilen listelerin de en kapsamlısı ortaya konulmuş olmaktadır. Ne var ki bu makale, konuyu tüketmekten ziyade sonraki çalışmalara ışık tutmayı hedeflemektedir.
ŞÜKRÜ ÖZEN
