Halil İnalcık ve Osmanlı Hukuku Araştırmaları
Halil İnalcık'ın “Osmanlı Hukuku”na dair yayınlarının incelenmesi bu makalenin esas konusunun oluşturmaktadır. Prof. İnalcık “Osmanlı Hukuku” hakkında bugüne kadar pekçok makale ve kitap yayınlamıştır. Bunlardan bazılarında Osmanlı Sultanî kanunları arasından kaynak yayınları yapmıştır. İnalcık ayrıca Osmanlı hukuk uygulamasında Şer'î ve Sultanî kanunlar arasındaki ayrıma dikkat çeker. Bu çerçevede, ilahî düzenlemeye dayanan Şariat'ın yanında, Osmanlı padişahlarının kanun hükmünde fermanlar yayınladığını vurgular. Bu düzenlemelerin Orta Asya Türk-Moğol hanlıkların kadar uzanan tarihî olduğunu dile getirir. İnalcık'a göre bu hukukî uygulamalar Tanzimat devrindeki topyekün reformlara kadar yürürlükte kalmıştır. Tanzimat döneminde, eskiden olduğu gibi eski tarz yasama faaliyeti yerine, hukukî sistemlerin olduğu gibi yabancı kanunların iktibası yolu seçilmişti. Buna tepki olarak muhafazakar otoriteler Mecelle adıyla bilinen otantik bir kanun sistemi oluşturdular. Makalenin kalan bölümünde Prof. İnalcık'ın Encyclopedia of Islam'ın 2. baskısında yayınlanan “Kanun”, “Kanunname” ve “Mahkama” gibi maddeleri tanıtılmaktadır. Son olarak da, onun Osmanlı'da ilmiye sınıfını ele aldığı ve kısaca “Ruznamçe” adıyla bilinen makalesi incelenmiştir. O, bu makalesinde ilmiye sınıfının eğitim ve görev süreçleri ile hiyerarşik yapısını anlatır. Ayrıca, ilmiyenin alt ve üst grupları arasındaki çatışmaları ve ihtilafları dikkatlere sunar.
BÜLENT ARI
