André Raymond: Arap Şehir Tarihinde Bir Dönüm Noktası
Fransız şehir tarihçisi André Raymond, Arap şehir tarihi söz konusu olduğunda sayılacak isimlerin başında geliyor. Arap şehirlerine yönelik araştırmaların Fransız şehir tarihçilerince yüzyıldır (1830-1950) oryantalist söylemden beslenen ‘İslam şehri' kavramsal çerçevesinde yürütüldüğü bir dönemde, Raymond, bir sorgulama ve eleştirel bakış sürecinin öncüsü olmuştur. Fransız şehir tarihçilerinin, gerek bu şehirlere ve gerekse de bu şehirlerin halkına ilişkin varsayımlarına ciddi eleştiriler getiren Raymond, bu şehirlerin kendi iç düzenleri ve dinamikleri olduğunu vurgulamış, farklılıkları ve zaman içindeki değişimleri göz ardı etmemekle birlikte ‘Arap şehri' denebilecek bir ti- polojinin mümkünlüğünden bahsetmiştir. Osmanlı idaresinin bu şehirler için bir gerileme değil bilakis şehirleşme, ticaret ve nüfus bakımlarından bir gelişme dönemi olduğunu vurgulayan Raymond, analizlerine bu şehirlerin fizikî özelliklerinin yanı sıra sosyo-ekonomik ve idarî boyutlarını da dahil etmiştir. Metodolojisiyle de bir dönüm noktası olan Raymond, Arap şehirlerini çevre şehirlerle karşılaştırmalı bir biçimde ele almış, Akdeniz dünyasının genel etkisine işaret etmiş ve böylelikle Arap şehirlerini bağlamı içerisinde değerlendirmiştir. Değişiklikler kadar devamlılıkların takibini de önemseyen yazar, söz konusu bölgenin tarihi içinde Osmanlı idaresinin özgünlüğünü vurgularken bir yandan da önceki dönemden devralınanların altını çiziyor. Bu yazıda, Raymond'un Arap şehir tarihinin köşe taşlarından olan iki çalışması detaylı bir incelemeye tabi tutulmuş, açtığı çığırın temel özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Diğer eserleri ve makalelerine değinilmek suretiyle de çalışmalarının genel kapsamı ortaya konmuştur.
N. BİLGE ÖZEL
