Türk Edebiyatında Deneme Literatürü
Batı edebiyatlarında Montaigne'in icadı olan ve oldukça yaygınlık kazanan “deneme” kavramı için Cumhuriyet öncesinde “tecrübe-i kalemiyye”, “kalem tecrübesi” gibi tamlamalar kullanılmakla birlikte, essay karşılığında deneme sözcüğünün kullanılması Cumhuriyet sonrasındadır. Deneme, bir tür olarak Türk edebiyatına Batı edebiyatlarından geçmiştir. Tanzimat sonrasında ve bilhassa II. Meşrutiyet döneminde benzer yazılar yazılmasına rağmen denemenin Türk Edebiyatında Batılı anlamda yer etmesi de yine Cumhuriyet sonrasındadır. Dolayısıyla deneme hakkında bibliyografik yazıların varlığı da 1940'lı yıllara denk gelir. Bu tarihlerden itibaren günümüze kadar deneme konusunda çoğu “deneme hakkında deneme” tarzında yazılar olmakla birlikte akademik seviyede makale ve kitaplara da rastlamaktayız. Bu çalışmalarda denemenin serbest konulu bir yazı olduğu, samimi bir üslubu bulunduğu ve denemecinin geniş bir kültüre sahip olması gerektiği hususunda yazarların bir fikir birliği içerisinde olduğunu söyleyebiliriz. Ancak denemenin daha doğrusu essay sözcüğünün etimolojisi konusunda ve çağın önemli bir türü olduğu veya çağını tamamladığı konularında yazarlar arasında bir fikir birliği yoktur.
YUNUS BALCI
